Możemy się pochwalić - częstość i nasilenie choroby próchnicowej u dzieci i młodzieży w Polsce należą
do największych w Europie, dziury próchnicowe występują u >50% dzieci w wieku 3 lat i u 96% w 18. roku.
Podstawą zapobiegania próchnicy jest nie tylko odpowiednia higiena jamy ustnej ale również prawidłowe odżywianie.
Eksperci zalecają ograniczone spożycie cukru i kwasów, unikanie podjadania przekąsek próchniczotwórczych pomiędzy posiłkami oraz więcej pokarmów do gryzienie niż papek połykanych.
NAWYKI DIETETYCZNE CHRONIĄCE PRZED PRÓCHNICĄ
Dzieci 0–12 miesięcy
- butelka z pokarmem lub karmienie naturalne tylko w porach karmienia (nie jako uspokajanie)
- przed snem, drzemką lub w trakcie snu tylko woda (UWAGA WŁASNA - woda u karmionego piersią po 2. miesiącu, do 20 ml w pierwszym półroczu, więcej jedynie za zgodą lekarza)
- nie zanurzamy smoczka w słodkiej substancji
- wprowadzamy karmienie z kubka >6. miesiąca życia, odstawiamy karmienie z butelki w 12.–18. miesiącu
- unikamy stałego stosowania kubka z „dzióbkiem”
- unikamy podawania próchnicotwórczych przekąsek między posiłkami
- wprowadzamy odpowiednie NIEpróchnicotwórcze przekąski (jakie? - dalej)
Dzieci 13–24 miesięcy
- ograniczamy częstotliwość i czas karmienia piersią
- nie karmimy przed snem i w nocy
- butelka z pokarmem lub karmienie naturalne tylko w porach karmienia (nie jako uspokajanie)
- odstawiamy karmienie z butelki >12. miesiąca życia
- nie zanurzamy smoczka w słodkim płynie
- w nocy i przed snem nie podajemy napojów innych niż woda
- wody smakowe, słodkie płyny, pokarmy płynne oraz napoje gazowane są niewskazane
- nie przekraczamy zalecanej objętości soków owocowych i podajemy je dziecku w czasie posiłku
- napoje podajemy w kubku (unikamy stałego stosowania kubka z „dzióbkiem”)
- wprowadzamy pokarmy coraz mniej rozdrobnione, unikamy pokarmów kleistych i retencyjnych
- preferujemy spożywanie przez dziecko chrupiących, surowych owoców i warzyw
- przestrzegamy zaleceń dotyczących liczby posiłków
- regularnie i zgodnie z zasadami wykonujemy zabiegi higieniczne w jamie ustnej
Po ukończeniu 2. roku życia
- spożywamy posiłki w regularnych porach dnia, unikamy przekąsek i zachowujemy odpowiednie przerwy między posiłkami
- ograniczamy spożywanie wysoko rafinowanych pokarmów próchnicotwórczych na korzyść nieznacznie przetworzonych (owoce, warzywa, mięso, produkty pełnoziarniste)
- promujemy pokarmy o konsystencji twardej, unikamy potraw papkowatych i kleistych
- pokarmy zawierające cukier i kwasy podajemy w czasie głównych posiłków
- na koniec posiłku spożywamy pokarm obojętny dla tkanek zęba, najlepiej ser twardy (UWAGA WŁASNA - proponuję nie przesadzać z ciężkostrawnymi i wysocekalorycznymi serami żółtymi)
- eliminujemy z diety napoje gazowane i słodzone
- ograniczamy spożycie soków owocowych na korzyść owoców; pijemy mleko i wodę niegazowaną
- rezerwujemy spożywanie słodyczy i słodkich napojów na „specjalne okazje”; nie przetrzymujemy pokarmów ani płynów próchnicotwórczych w jamie ustnej, napoje słodzone pijemy przez słomkę
- stosujemy substytuty cukru, zwłaszcza ksylitol
Po ukończeniu 4. roku życia korzystne jest żucie bezcukrowej gumy przez krótki czas po posiłku.
Przykłady produktów pożądanych w jadłospisie:
nabiał: mleko, jogurt naturalny, biały ser, twardy ser, jajka (twarde sery i jajka należy spożywać zgodnie z zaleceniami dietetycznymi w ograniczonych ilościach)
owoce (np. jabłka, truskawki) i surowe warzywa
ryby i chude mięso
ciemne pieczywo
orzechy i ziarna
humus
gorzka czekolada w niewielkiej ilości
niesłodzone bezcukrowe gumy do żucia (zwłaszcza z ksylitolem)
woda mineralna niegazowana, kakao naturalne, herbata (inna niż owocowa) i kawa bez cukru
ksylitol.
Przykłady produktów niepożądanych w jadłospisie:
napoje słodzone (również herbata, napoje gazowane, napoje owocowe, energetyczne)
produkty kleiste i retencyjne, takie jak rodzynki, musli (zawierające płatki zbożowe, rodzynki, orzechy, suszone owoce i cukier), słodkie sucharki, chipsy, słone paluszki, frytki
miód i produkty z dodatkiem miodu
słodycze (np. cukierki, karmelki, lizaki, żelki z cukrem, słodzone gumy do żucia, ciastka, ciasta, batony, gumy rozpuszczalne)
pokarmy kwaśne (np. owoce cytrusowe, cytryna, pikle, sosy)
produkty słodzone i kwaśne, także mleczne (np. lody, koktajle mleczne, jogurty owocowe, dżemy).
Eksperci podkreślają, że niezbędnymi elementami zapobiegania chorobie próchnicowej są także:
regularne zabiegi higieniczne w jamie ustnej wykonywane zgodnie z zasadami
regularne wizyty u dentysty połączone z wykonywaniem zabiegów profilaktycznych (pierwsza wizyta dziecka powinna mieć miejsce między 6. a 12. mż.).
*WG: "Stanowisko polskich ekspertów dotyczące zasad żywienia dzieci i młodzieży w aspekcie zapobiegania chorobie próchnicowej"
dr hab. n. med. Dorota Olczak-Kowalczyk, prof. nadzw., prof. dr hab. n. med. Teresa Jackowska, prof. dr hab. n. med. Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, prof. dr hab. n. med. Janusz Książyk, Dorota Szostak-Węgierek, Urszula Kaczmarek
Nowa Stomatologia, 2015; 20 (2): 81–91
