Polskie prawo nakłada na świadka zdarzenia obowiązek
powiadomienia pogotowia ratunkowego lub innych służb ratowniczych (straż pożarna, policja) o nagłym zagrożeniu zdrowotnym, a także o konieczności udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanemu.
Jeżeli poszkodowanemu grozi bezpośrednio utrata życia albo ciężki uszczerbek na zdrowiu, pierwszej pomocy musi udzielić każdy – chyba że nie może tego zrobić bez narażenia siebie lub innej osoby na utratę życia albo ciężki uszczerbek na zdrowiu. Obowiązek udzielenia pomocy ma więc charakter powszechny, dotyczy każdego obywatela i wymaga konkretnego działania. Przepisy nie uzależniają jego wypełnienia od tego, czy ma się odpowiednie kwalifikacje, np. w postaci ukończenia kursu pierwszej pomocy.
Co robić?
- Sprawdź, czy miejsce jest bezpieczne i zadbaj o własne bezpieczeństwo. Załóż rękawiczki jednorazowe, gdy istnieje ryzyko zabrudzenia się krwią lub innymi wydzielinami, oraz kamizelkę, gdy wypadek jest na drodze. Włącz wtedy światła awaryjne w swoim samo- chodzie. Na drodze postaw trójkąt ostrzegawczy w odle-głości przewidzianej przez kodeks ruchu drogowego.
- Oceń stan poszkodowanego. Nie wchodź tam, gdzie istnieje ryzyko zawalenia, pożaru lub podejrzenie skażenia chemicznego. Powiadom służby specjalnie przygotowane do działania w takich warunkach, telefon 112.
UWAGA: nie potrząsaj dzieckiem w pierwszym roku życia ani starszym, u którego podejrzewasz uraz kręgosłupa szyjnego. W ocenie dziecka może pomóc zapamiętanie pierwszych liter alfabetu i ich angielskich odpowiedników.
A – airway – drogi oddechowe; a konkretnie, czy drogi oddechowe są drożne; jeżeli nie, udrożnij je.
B – breathing – oddychanie; oceń, czy i jak dziecko oddycha.
Jeśli nie oddycha, podejmij resuscytację.
Gdy oddycha, policz liczbę oddechów w ciągu minuty, oceń ich głębokość oraz intensywność poruszania klatką piersiową i brzuchem. Zwróć uwagę, czy oddech jest swobodny, czy wdech nie jest utrudniony, piszczący, lub czy wydech nie jest wydłużony i świszczący. Wysłuchane chrapliwe i bulgoczące dźwięki podczas oddychania zwykle wskazują na obecność nadmiaru wydzieliny lub ciało obce
w ustach.
C – circulation – krążenie; oceń, czy nie ma krwawień zewnętrznych, jeżeli są, zatamuj je. Policz częstotliwość pracy serca. Sprawdź kolor i temperaturę skóry. Oceń powrót kapilarny (uciskamy płytkę paznokciową do zblednięcia opuszki palca i puszczamy. Zaróżowienie powinno się pojawić w ciągu trzech sekund), ewentualnie dodatkowo zmierz ciśnienie krwi, gdy masz taką możliwość.
Jak mierzyć czas powrotu włośniczkowego (capillary refill time – CRT)
- Preferowanym miejscem pomiaru powinien być palec dłoni.
- Przed pomiarem palec należy uciskać z umiarkowaną siłą przez 5 sekund.
- Pomiar najlepiej przeprowadzać w temperaturze otoczenia 20°C–25°C, niezależnie od ciepłoty ciała dziecka. Jeżeli dziecko przeniesiono z pomieszczenia o wyższej lub niższej tempe-raturze, należy odczekać do momentu stabilizacji ciepłoty skóry dziecka.
- CRT należy mierzyć za pomocą sekundnika lub stopera. Wartość pomiaru należy podawać w sekundach.
- Po 7. dobie życia za nieprawidłowy uznaje się CRT ≥3 s., a prawidłowa wartość CRT to ≤2 s. Wartość CRT 2–3 s. należy uznać za graniczną, ponieważ u niektórych zdrowych dzieci CRT może wynosić nawet 2,5 s.
D – disability – ocena zaburzeń świadomości; oceń stan przytomności poszkodowanego, zadając mu proste pytania, czyli zbierz wywiad. Przykładem takiego wywiadu może być angielskie SAMPLE (próbka, wzór).
S – symptomy; zapytaj, co się stało i jakie dolegliwości ma poszkodowany.
A – alergie; zapytaj, czy poszkodowany jest na coś uczulony.
M – medykamenty; zapytaj, czy poszkodowany przyjmuje stale jakieś lekarstwa; postaraj się zanotować te informacje.
P – poprzednia historia; zapytaj, czy poszkodowany choruje przewlekle.
L – lunch; zapytaj, kiedy poszkodowany jadł ostatni posiłek.
E – ewentualnie; zapytaj, czy poszkodowany pamięta okoliczności zdarzenia.
Sprawdź wielkości źrenic, ich symetrię i reakcję na światło oraz oceń napięcie mięśniowe i czucie w kończynach.
- Jeżeli stan poszkodowanego jest poważny, powiadom o zdarzeniu służby ratownicze.
- Wezwij pogotowie ratunkowe – zadzwoń pod numer999. Numer wspólny dla wszystkich służb ratowniczych to 112. Obowiązuje na terenie całej Unii Europejskiej (połączenie bezpłatne jest możliwe nawet bez aktywnej karty SIM).
- Pamiętaj o komforcie termicznym (okrycie) i psychicznym (zapewnienie, że pomoc jest w drodze) poszkodowanego.
Bezpieczne zdejmowanie rękawiczek (na pewno będzie przydatne)
Rękawiczki stosowane podczas udzielania pierwszej pomocy mogą mieć kontakt z krwią lub innymi płynami ustrojowymi, które często zawierają groźne dla życia bakterie i wirusy. Podczas zdejmowania rękawiczek nie należy gołą ręką dotykać ich zewnętrznej powierzchni.
W tym celu:
- Ściągnij rękawiczkę z jednej ręki drugą ręką w rękawiczce.
- Zdjętą rękawiczkę zwiń wewnątrz chronionej jeszcze dłoni.
- Dwa palce gołej ręki włóż pod mankiet drugiej rękawiczki.
- Zsuń ją z dłoni tak, aby odwróciła się na drugą stronę, kryjąc wewnątrz pierwszą rękawiczką.
- Jeśli rękawiczki były zabrudzone krwią lub płynami ustrojowymi, odpowiednio je zabezpiecz.
- Umyj ręce wodą z mydłem.
